Tech trends 2022

1. Toeleveringsproblemen zorgen voor stortvloed aan geschillen

Het aanhoudende tekort aan halfgeleiders blijft supply chains verstoren. Leveringsverplichtingen in o.a. de IT/consumer electronics sector, telecommunicatie en de automotive sector kunnen daardoor niet worden nagekomen. Dit heeft wereldwijd al tot veel geschillen en juridische procedures geleid. Dat zal in 2022 naar verwachting nog vaker gebeuren, omdat oude vertragingen niet langer kunnen worden opgevangen en er steeds nieuwe bij komen.

Partijen eisen van fabrikanten en leveranciers bijvoorbeeld voorrang bij leveringen. Ook wordt geprobeerd om verliezen die zijn ontstaan door uitblijvende, of te trage leveringen, te verhalen op leveranciers. Daartegenover beroepen leveranciers die in problemen komen zich vaak op overmacht en/of op een specifieke beperking van hun verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in het contract.

2. Data: een vloek en zegen voor autofabrikanten?

Auto’s die met elkaar en het internet zijn verbonden genereren steeds meer data. Deze data worden gezien als de nieuwe olie – een lucratieve grondstof voor allerhande toepassingen, zoals het personaliseren van de rijervaring, zelfrijdende functies, beveiliging en entertainment. Fabrikanten van zogenoemde connected cars hebben te maken met strenge en in toenemende mate veeleisende Europese regelgeving. Het gaat hierbij onder andere om regels voor het toegankelijk maken van persoonlijke data, privacybescherming, consumentenbescherming, dataminimalisering, overdracht van data, privacy-by-design producten, politieverzoeken om logfiles van data in te zien, e-mail marketing, databeveiliging, right-to-repair regels en technische voorwaarden voor toegang tot voertuiggegevens. Bedrijven zullen zich op deze regels moeten voorbereiden, zowel juridisch als operationeel.

3. Nieuwe Europese regels handhaving mededingingsrecht voor big tech

In Brussel wordt 2022 als een cruciaal jaar voor de ontwikkeling van het mededingingsrecht gezien, met name in de sectoren technologie en telecom. Allereerst zal waarschijnlijk de Digital Markets Act worden aangenomen en een belangrijke vraag is welke invloed dit heeft op de handhaving van het Europese mededingingsrecht. De Europese Commissie doet op dit moment op grond van het mededingingsrecht onderzoek en heeft in het recente verleden gedrag gesanctioneerd dat in de toekomst kan worden aangepakt op basis van de Digital Markets Act – zoals zelf-bevoordelingspraktijken van Google in de Shopping zaak (die tot een gigantische boete leidde) en het vermeende misbruik van bedrijfsgegevens door Amazon. Vraag is of de nieuwe “ex-ante” regels zullen leiden tot minder of andere handhaving van het mededingingsrecht met betrekking tot big tech.

Ook publiceert de Commissie in 2022 naar verwachting nieuwe richtsnoeren voor staatssteun voor breedbandontwikkeling. Met de uitrol van breedbandtechnologie zijn in Europa de komende jaren tientallen miljarden euro’s aan investeringen gemoeid.

Ten slotte heeft de Commissie op het gebied van concentraties aangegeven dat zij instrumenten als voorlopige maatregelen (die zij onlangs heeft toegepast in het lopende concentratieonderzoek Illumina/GRAIL) zal blijven gebruiken om risico’s op ernstige en onherstelbare schade aan de mededinging in snelgroeiende digitale markten aan te pakken.

In Nederland laat de ACM zich niet onbetuigd in de aanpak van big tech. Zo legde de ACM onlangs een last onder dwangsom op aan Apple wegens misbruik van machtspositie. De ACM verplicht Apple om de voorwaarden voor toegang tot de Nederlandse Store Front van de App Store zodanig aan te passen dat dating-app aanbieders in hun apps gebruik kunnen maken van een alternatief voor het betaalsysteem van Apple (IAP-dienst) en kunnen verwijzen naar betaalmogelijkheden buiten de app. De ACM heeft geoordeeld dat de huidige voorwaarden van Apple’s app store, die het gebruik van alternatieve betaalmogelijkheden verbieden, in strijd zijn met het verbod op misbruik van machtspositie.

4. Digitale Marktenwet raakt Nederlands innovatie- en concurrentievermogen

De beperkende maatregelen die de EU via de Digital Markets Act aan ‘poortwachters’ (grote internetbedrijven) zoals Google en Facebook wil opleggen, zijn bedoeld om meer ruimte te scheppen voor concurrentie en innovatie van kleinere spelers in de markt. De corrigerende maatregelen die de wet met zich meebrengt treden bij overtreding automatisch in werking. Daarbij gaat het om zaken als het gebruik van data, neutraliteit van datatoegangsplatforms en ‑apparaten, interoperabiliteit, overdraagbaarheid van data, het benutten van de toegang tot andere platformdiensten, reclame en distributiekanalen (side loading). De digitale Marktenwet is niet alleen van belang voor bedrijven die als poortwachter kunnen worden aangewezen. De nieuwe verordening is ook van groot belang voor bedrijven die diensten van poortwachters afnemen. De verwachting is dat de nieuwe regels eind 2022 in werking treden.

5. EU introduceert data-altruïsme

Met de Data Governance Act probeert de EU hergebruik van gegevens aan te moedigen. De wet introduceert het concept data-altruïsme en probeert een evenwicht tot stand te brengen tussen de rechten op gegevens en het belang om gegevens te delen ten bate van de economie. Er zal een Europese raad voor data-innovatie worden opgericht die toeziet op een consequente toepassing van de nieuwe regels. Ook ondersteunt deze raad het sectoroverschrijdend delen van data.

De wet raakt aan bestaande bescherming, zoals vertrouwelijkheid van commerciële gegevens, intellectueel eigendom, en bescherming van data. Bedrijven zullen zich moeten voorbereiden op het delen van data met de overheid en andere bedrijven. De nieuwe verordening, die waarschijnlijk in 2022 in werking zal treden, biedt ook kansen voor innovatie op basis van gedeelde data.

6. Aansprakelijkheid van AI onder het vergrootglas

De EU hoopt met de Artificial Intelligence Act de wereldwijde standaard te stellen voor toepassingen van kunstmatige intelligentie. Hoe hoger het risico, hoe strenger de regels voor aanbieders en gebruikers. De wet wordt in het eerste kwartaal van 2022 besproken in het Europees Parlement, dat strengere regels wil opstellen dan de lidstaten zelf. Het parlement wil bijvoorbeeld een permanent verbod op gezichtsherkenningstechnologie in de openbare ruimte. De wet zal nog tot veel discussie leiden en raakt aan onder meer privacy, intellectueel eigendom en mededingingsrecht. De EU werkt nog aan een herziening van de productaansprakelijkheidsrichtlijn en zal een aansprakelijkheidsregeling voor AI-systemen invoeren die waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor aanbieders in alle sectoren van de digitale economie.

7. Discussie over digitale dienstenwet barst los

Onder druk van het Franse EU-voorzitterschap om de baanbrekende regelgeving voor online platforms zo snel mogelijk af te ronden, zal de komende maanden intensief worden onderhandeld over de gevoeligste punten van de beoogde digitale dienstenwet. De Digital Services Act (DSA) treft alle onlinebedrijven die diensten aanbieden in de EU. Het doel is gebruikers te beschermen tegen illegale goederen, ‘content’ of diensten die op het internet worden aangeboden. De lidstaten hebben hun algemeen standpunt al vastgesteld. Naar verwachting beginnen de onderhandelingen tussen de EU-instellingen (Raad, Parlement en Commissie) begin 2022. We kunnen geanimeerde discussies verwachten over mogelijke beperkingen op gerichte reclame, dark patterns, deadlines voor het verwijderen van illegale content en de handhavingsbevoegdheden van de Europese Commissie versus de nationale autoriteiten.

8. Blockchain helpt toeleveringsketen verduurzamen

Het beheer van toeleveringsketens wordt complexer en stelt veel ondernemingen voor nieuwe uitdagingen. Er wordt steeds vaker gekeken naar blockchaintechnologie als een geschikt instrument om de efficiëntie, transparantie en traceerbaarheid in de keten te verbeteren. Het gebruik van blockchain kan niet alleen kostenbesparingen opleveren, maar kan het vooral ook eenvoudiger maken om te voldoen aan nalevingsverplichtingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, met name traceerbaarheid en het afleggen van verantwoording over de oorsprong en authenticiteit van materialen of energiebronnen, ethische arbeidspraktijken en andere duurzaamheidseisen.

9. Particuliere bedrijven staan niet te juichen over ruimere toegang tot data

Als centrale pijler van haar datastrategie zal de Europese Commissie naar verwachting in het eerste kwartaal van 2022 haar voorstel voor een Data Act bekendmaken. Doel van de wet is om de toegang tot en het verdere gebruik van gegevens te verbeteren, zodat meer publieke en private actoren kunnen profiteren van technieken zoals “big data” en machine learning. De Commissie wil zorgen voor een eerlijke verdeling van de gebruiksrechten van data. Daartoe zullen in de wet waarschijnlijk eerlijke, redelijke, evenredige, transparante en niet-discriminerende (FRAND) voorwaarden worden voorgesteld voor de toegang tot en het gebruik van niet-persoonsgebonden gegevens. Dit kan worden aangevuld met modelcontractvoorwaarden. Ook komen er mogelijk transparantieverplichtingen voor makers van connected apparaten. Particuliere bedrijven zullen huiverig staan tegenover dit soort verplichtingen om hun data met nieuwkomers op de markt te delen – dat raakt aan hun bedrijfsgeheimen.

10. Vrije modemkeuze

Nieuwe regels van de Autoriteit Consument & Markt bepalen dat consumenten binnenkort zelf mogen kiezen welk modem of welke router ze gebruiken, ongeacht het aanbod van hun internetprovider. Het doel is een meer concurrerende markt voor eindgebruikersapparatuur en vrije keuze voor de consument tot stand te brengen. Netwerkaanbieders zullen in 2022 deze vrije keuze van consumentenapparatuur mogelijk moeten gaan maken.